 |
De officiële grens tussen Utrecht en Zuilen.
Amsterdamsestraatweg / Geraniumstraat |
Museum van Zuilen
Donderdag 30 mei, om 10.00 uur bij het Museum van Zuilen,
Schaverijstraat 13 Utrecht, voor een presentatie over Zuilen door Wim van
Scharenburg en daarna op de fiets door Zuilen.
Het museum, is in een gedeelte van een grote Werkspoorhal en
staat haaks op het beslaghuis van de politie eenheid Midden Nederland.
Na ontvangst met koffie, geeft Wim van Scharenburg een
uiteenzetting over het ontstaan van
Zuilen tot de inlijving in 1954 door de gemeente Utrecht.
Volgens de berichtgeving was dit een democratisch besluit, ja, wel door de
gemeente Utrecht. Of wel, de inwoners van Zuilen hadden hierover geen inspraak.
Het museum Zuilen heeft de geschiedenis van Zuilen, de
wijken en de straten goed gedocumenteerd in digitaal en in mappen. Daarnaast de
geschiedenis ook verwerkt in presentaties.
Prachtig als je een aantal oud politiemensen in je museum
krijgt en dan een presentatie kan geven, over het verleden van de politie in de
gemeente Zuilen.
Mooi de extra toevoeging dat de meeste foto’s afkomstig zijn
uit het archief van Fransje de Winter.
Francien (F.M.Th.) de Winter, (1925 – 2009), werkte bij de
gemeentepolitie Utrecht.
Francien (Fransje) leidde een teruggetrokken bestaan op Zuilen. Toch was zij
als enige vrouwelijke politiebeambte een bekende verschijning.
Haar leven aan de Amsterdamsestraatweg 731 was onlosmakelijk verbonden aan de
historie van deze Utrechtse wijk. (Ik ben een keer bij haar thuis geweest)
Volgens de verhalen werd het huis overeind gehouden door een boom die tegen het
huis stond.
Ze werd geboren in de tijd van Werkspoor en DEMKA, groeide op in de Tweede
Wereldoorlog en maakte de ‘annexatie’ van Zuilen door de stad Utrecht mee.
Fransje de Winter werkte bij de politie op Zuilen en ging
later naar het hoofdbureau van politie Utrecht om te werken op de afdeling
verkeer.
De geschiedenis over de politie, wordt verteld aan de hand
van de foto’s van Fransje de Winter en wat mij opvalt is dat het
politieapparaat in Zuilen groeide van één diender tot 32 personeelsleden.
Vanzelfsprekend behoorde in de begin tijd, de diefstal van een fiets nog tot
een ernstig misdrijf en was het hand uitsteken, voordat je de hoek omfietste
eveneens tot een noodzaak, om een bekeuring te voorkomen.
Belangrijke onderwerpen in de totstandkoming van Zuilen zijn
:
De Tuin van Jan Kol ( Julianapark), Werkspoor, Demka, Woningbouw.
 |
| ASW / Geraniumstraat |
 |
| Ingang museum Zuilen |
 |
| Beslaghuis Politie Midden Nederland |
 |
| Werkspoor |
 |
| Wim van Scharenburg |
 |
| Stukje verleden |
 |
| Model werkspoorterrein |
 |
| Presentatie Zuilen - Politie |
 |
| Wim wordt bedankt door Peter |
 |
Stukje geschiedenis. Glazen deksel stuk.
Nieuwe gemaakt van metaal bij Werkspoor
Geschonken door de vader van René Russ
|
 |
| Op de fiets door de wijk |
 |
| Werkspoorkathedraal |
 |
| Nieuwe gebruikers, creatief en hergebruik materiaal |
 |
| St Josephlaan |
 |
| Even scannen, geeft uitleg over de muurschildering |
 |
St Josephlaan
Was een doodlopende straat, waar jaarlijks de Zuilense
kermis werd gehouden. Midden jaren ‘60 kwam de rondweg (Marnixbrug en
verbinding tussen Josephlaan en Cartesiusweg) |
 |
Blijven (oud) dienders
kris kras dwars door de wijk |
De Doodskist
Op het Prins Bernhardplein (bij de rotonde Burgemeester
Norbruislaan, J.M. de Muinck Keizerlaan en Prins Bernhardlaan) staat sinds 1954
een monument ter herinnering aan de herindeling. Tot 2011 stond daarop de
inscriptie 'Zuilen 750-1953 - Als gemeente opgeheven - Als gemeenschap
gebleven'. In 2012 is tijdens de herinrichting van het Prins Bernhardplein
de tekst aangepast tot 'Zuilen 750-1953 - Als gemeente opgeheven - Als
gemeenschap toch gebleven!'. Het gemeentebestuur van Utrecht vond in 1954 het
woordje 'toch' te ver gaan. (Kreeg onder de inwoners van Zuilen de bijnaam ‘de doodskist’)
 |
Het Vorstelijk complex .
De openbare scholen, de Prinses Beatrixschool en de Prins
Bernhardschool, raakten in de jaren negentig van de vorige eeuw buiten gebruik.
Door het bouwen van een theaterzaal tussen de scholen in en de ruimtes van de
scholen (klaslokalen) voor verschillende functies te gebruiken. Het ZIMIHC (Zat
Ik Maar In Hoog Catharijne) theater kreeg hier in Zuilen zijn zaal, The Colour
Kitchen en de buurthuis-organisaties kregen hier ook een vaste plek. (2010) |
 |
| Huizen van de directeur, onder directeur en boekhouder Demka |
 |
| De Vecht tussen Zuilen en Maarssen |
Zuilen en de geschiedenis van Werkspoor
Zuilen was vroeger een zelfstandige gemeente. Later werd het
een wijk van de stad Utrecht. De geschiedenis van Zuilen is nauw verbonden met
de twee grote fabrieken die hier vroeger stonden: Werkspoor en Demka. Hier
werkten duizenden mensen, die bijna allemaal in Zuilen woonden.
Demka
In 1913 vestigde zich een staalfabriek in Zuilen. De naam
was Nederlandsche Staalfabrieken v/h J.M. de Muinck Keizer, vanaf 1921 kortweg
Demka. Deze naam is afgeleid van de letters van de grote man achter deze
fabriek: J.M. de Muinck Keizer (dMK). Het bedrijf was eerst gevestigd in
Hoogezand, maar verhuisde naar Utrecht vanwege de betere aansluitingen op water
en spoor. Buurman Werkspoor was de grootste afnemer van Demka.
De fabriekshal werd gebouwd door Werkspoor.
Demka gebruikte bij het opstarten van de elektro-oven net zoveel energie als de
hele stad Utrecht.
In 1964 werd Demka overgenomen door Hoogovens. In 1966 werd
vanwege de staalcrisis meer dan de helft van de 2000 werknemers ontslagen. In
1983 sloot het laatste onderdeel van Demka zijn deuren. Daarmee verdween ook
een zeer vervuilende fabriek uit de stad.
De naam Demka leeft voort in de Demkabrug, een grote
spoorbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal. Deze brug is in 1973 gebouwd ter
vervanging van een veel kleinere spoorbrug. In 2002 werd er een tweede brug
naast gebouwd: die kreeg de naam Werkspoorbrug. Over deze twee bruggen liggen
de vier sporen waarover de treinen van en naar Amsterdam rijden. Je kunt als je
wilt ook lopend of fietsend over de Demkabrug.
Werkspoor
Werkspoor heette voluit Koninklijke Nederlandsche Fabriek
van Werktuigen en Spoorwegmaterieel. Het bedrijf stamt uit 1827 en was
gevestigd in Amsterdam. Werkspoor bouwde stoomketels en machines, waaronder ook
stoomlocomotieven. In 1913 verhuisde de fabricage van spoorwegmaterieel en
staalconstructies naar Utrecht. In datzelfde jaar vestigde zich daar ook een
staalfabriek (Demka).
In de hoogtijdagen werkten er bijna 6000 mensen bij
Werkspoor. Die moesten in de buurt van de fabriek wonen en zo ontstond een
grote woonwijk langs de Amsterdamsestraatweg. Zuilen was een zelfstandige
gemeente, maar werd in 1954 een wijk van de stad Utrecht.
Werkspoor bouwde treinen voor NS en voor buitenlandse
maatschappijen. Ook werden er bruggen, sluisdeuren en bijzondere objecten
gebouwd, zoals de radiotelescoop bij Dwingeloo en de Euromast in Rotterdam.
Grootste order van treinstellen kwam ooit helemaal uit
Argentinië 1952
250 miljoen gulden 110 locomotieven en 400 rijtuigen
De Werkspoorkathedraal, voorheen bekend als de Apparatenhal,
is een van de historische fabriekshallen van de Koninklijke Nederlandsche
Fabriek van Werktuigen en Spoorwegmaterieel – kortweg ‘Werkspoor’ genoemd.
In de ‘Kathedraal’ (Rietveldprijs in 2017) nu evenementen; Beursen, bedrijfsfeesten,
congressen, concerten). Prachtig hergebruik (oud en nieuw komen samen). Algemeen: proeftuin voor nieuwe manieren van werken die
(hopelijk veel) navolging gaan krijgen op een grotere schaal
Tuin van Kol
Het zuidelijke gedeelte van het park werd in 1903 als
Engelse tuin ontworpen door de park- en landschapsarchitect Louis Copijn (1878
- 1945) in opdracht van de bankier Jan Kol, eigenaar van de bank Vlaer en Kol.
Het werd dan ook de "Tuin van Kol" genoemd.
Kol bood het park aan het gemeentebestuur van Zuilen aan,
maar dat kon het onderhoud niet betalen. Daarop bood hij het de gemeente
Utrecht aan, met de belofte ook het omliggende terrein (waar later Werkspoor
zich zou vestigen) als park in te richten. Een raadslid kwam kijken toen het
park nauwelijks gereed was, en suggereerde dat Kol een mooi park had laten
aanleggen maar de kosten van het onderhoud doorschoof naar de gemeente Utrecht.
Hierop trok Kol zijn aanbod in, en liet daarna nog een hertenkamp aanbrengen.
In 1928 werd het park door de erfgenamen aan de gemeente
Utrecht verkocht. De voorwaarde is dat het minimaal 100 jaar als park blijft
bestaan. De gemeente maakt het park openbaar en geeft het de naam Julianapark.
In het kader van de werkverschaffing vond in 1935 een grote
uitbreiding plaats onder verantwoordelijkheid van tuinarchitect Krijn Perk
Vlaanderen en kreeg het de huidige vorm en naam. Het Julianapark was een groot
succes bij de kinderen uit de arbeidersbuurten in de omgeving van het park; een
echt volkspark.
In 2003 is het in de loop der jaren enigszins verwaarloosde
park opgeknapt en opnieuw ingericht. In oktober 2014 heeft de gemeente Utrecht
het park aangewezen als gemeentelijk monument.
